Liria e shtypit ka degradim në një pjesë të madhe të botës, por është më e ndjeshme në vende me demokraci të pakonsoliduar, si Shqipëria.
Problemet më të mëdha që përballet sot gazetaria, gazetarët dhe publiku janë:

1. Prodhimi masiv i lajmeve të rreme, të ashtuquajturave fake news, një pjesë e madhe me burim pushtetin, kryesisht Qeverinë dhe Bashkinë e Tiranës.
2. Financimi jo-transparent i shumë mediave, kryesisht online. Ky financim vjen shpesh nga njerëz me pushtet, politikanë të pasur ose oligarkë. Jo rrallë, liria e medias blihet dhe në mënyrë të drejtpërdrejtë përmes financimeve shtetërore ose reklamave të kompanive ët mëdha.
3. Siguria e gazetarëve qoftë ajo fizike apo siguria e vendit të punës. Gazetarët janë të kërcënuar shpesh nga pronarët e kryeredaktorët që të mos bëjnë punën e tyre, ose më keq, të raportojnë lajme të pavërteta. Ata nuk mbrohen me kontrata, nuk kanë sindikata funksionale dhe janë në mëshirën, fjalë për fjalë, të pronarëve për mbijetesë.

Në kushtet e sotme, kur Qeveria ka hartuar një projektligj regresiv që krijon kushte për censurë e vetë-censurë me synim median online, situata e medias bëhet dhe më e vështirë.

Hapi i parë drejt një procesi të përmirësimit të punës e të kushteve të medias është krijimi i hapësirave ligjore për vetërregullimin e medias (përkundër tentativave për rregullim nga Qeveria), krijimi i sindikatave dhe aplikimi i kontratave kolektive në çdo media ku gazetarët punojnë. Pa këto 3 kushte nuk mund të presim një përmirësim të punës së gazetarit e as produkteve mediatike.

 

Këshilli Shqiptar i Medias gjatë turit të tij nëpër qytetet studentore, vizitoi Universitetin e Shkodrës Luigj Gurakuqi ku, nën shoqërinë e pedagogut Vinçens Marku, studentët e gazetarisë së Shkodrës diskutuan me ekspertët e Etikës e të Medias, z. Alfred Lela, z. Sokol Shameti dhe znj. Aleksandra Bogdani.
Studentët ishin shumë të ndjeshëm ndaj lajmeve të pavërteta dhe sidomos ndaj raportimeve dukshëm të pandershme ku favorizohet njëra palë. Pyetja që lindi ishte pse edhe gazetarët e njohur nuk arrijnë të jenë etikë në mediat online që ata drejtojnë.

Gjatë debatit, u diskutuan problemet që lidhen me etikën dhe fakti nëse duhet të jesh “prift” apo “mëkatar”, përderisa standartet e Etikës janë strikte ndërsa nevoja për t’ju përshtatur tregut kërkon të jesh elastik.

Projekti, i financuar me fondet e BE-së, është një përpjekje për të njohur studentët me vetë-rregullimin, Kodin e Etikës dhe standartet e një mediaje etike.

 

 

Gjatë turit nëpër redaksitë e gazetave, ekipi i KSHM ndaloi sot në redaksitë e klan.al dhe opinion.al shoqëruar nga gazetarët Mark Marku e Sokol Shameti. Opinion.al është një nga redaksitë që rezulton me shkelje të ulëta të etikës nga monitorimet e Këshillit të Medias. Gazetarët e kësaj redaksie kishin si shqetësim konkurencën e pandershme nga portalet jo profesionale të cilat kërkojnë klikime me anë të lajmeve jo etike, titujve bombastikë dhe qasjes jo profesionale.

Klan.al gjithashtu përpiqet për të mbajtur standarte etike të larta. Redaksia e klan.al, sipas Kryeredaktorit Spartak Koka, ka refuzuar më shumë se njëherë për të publikuar lajme jo-etike edhe pse të ndërgjegjshëm që kjo qasje i ka lënë ata në bisht të konkurencës.

Mark Marku, shpjegoi se gazetaria e keqe duket sikur sjell fitime për momentin, por në plan afatgjatë ajo skarcon mediat jo-profesionale. Historia ka treguar se mediat etike kanë jetëgjatësi më të madhe në treg dhe besueshmëria e tyre tek publiku rritet ngadalë, por është e qendrueshme.

Sokol Shameti prezantoi gjetjet e monitorimeve të KSHM për periudhën shtator-dhjetor 2018, gjetej të cilat u diskutuan me gazetarët.

Takimet, mundësuar nga financimi i OSFA, u zhvilluan në një atmosferë debati dhe mjaft pozitive.

Organizatat shqiptare për të drejtave të njeriut i kërkojnë qeverisë të tërheqëligjet për mediat online

 

Tiranë më 27 dhjetor 2018

Organizatat nënshkruese të kësaj letre publike shprehin shqetësimin për kërcënimin ndaj lirisë së medias dhe lirisë së shprehjes nga ana e dy projektligjeve të propozuara nga qeveria e Kryeministrit Edi Rama dhe i bëjnë thirrje qeverisë t’i tërheqë këto projektligje menjëherë.

Projektligjet janë prezantuar për konsultim publik pa u shoqëruar me një relacion shpjegues mbi nevojën apo jo për ligje të tilla, pa studime të mirëfillta për gjendjen aktuale, pa identifikuar probleme të mundshme dhe pa arsyetuar nevojën e ndërhyrjes dhe masën e saj.

Projektligjet, të cilat synojnë të krijojnë një regjim licencimi, kontrolli, gjobitjeje dhe mbylljeje të faqeve të internetit, i japin hapësira të gjera autoriteteve të kërcënojnë me gjoba disproporcionale dhe me mbyllje mediat në internet.

Organizatat besojnë se të dyja projektligjet në formë dhe në frymë bien ndesh me Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë dhe me Të Drejtën Europiane. Ato përbëjnë kufizim krejtësisht të panevojshëm të lirisë së shprehjes dhe lirisë së medias dhe përmbajnë rrezikun e krijimit të një regjimi policor mbi median në internet.

Parë kjo në kuadër të gjendjes aktuale të medias në Shqipëri, me dominimin e “lajmeve” false që shpërndahen nga zyrat e shtypit dhe që prezantohen si informacione të pavarura në median konvencionale, kryesisht televizione, synimi i projektligjeve duket se është vendosja nën kontroll të plotë të informacionit në duart e qeverisë.

Nga ana tjetër, partitizmi i tejskajshëm i institucioneve që konvencionalisht janë dhe duhet të jenë të pavarura nga pushteti politik, nuk përbën aspak garanci për mbikëqyrje të pavarur dhe profesionale të medias online, siç parashikohet nga projektligjet.

Gjendja e lirisë së medias në Shqipëri sakaq është e keqe dhe në përkeqësim të vazhdueshëm. Treguesi i lirisë së medias sipas vlerësimit të Freedom House është përkeqësuar nga 3.75 pikë në vitin 2009 në 4.25 pikë më 2016 dhe aktualisht gjendet shumë pranë nivelit të lirisë së medias në vendet me regjime totalitare siç janë ato të vendeve ish-sovjetike.

Shkaku i përkeqësimit tësituatës së medias nuk është tepria e lirisë por mungesa e saj.

Organizatat rikujtojnë se dy projektligjet aktuale janë tentativa e katërt në më pak se katër vjet që synon të krijojë një regjim kontrolli qeveritar mbi mediat online.

Media nuk duhet t’i nënshtrohet asnjë kriteri licencimi apo mbikëqyrjeje të ndryshme nga të gjitha llojet e bizneseve të tjera.

Për sa më sipër, organizatat e mëposhtme i kërkojnë kryeministrit Edi Rama tërheqjen e menjëhershme të projektligjeve ” DISA NDRYSHIME DHE SHTESA NË LIGJIN NR.97/2013 “PËR MEDIAT AUDIOVIZIVE NË REPUBLIKËN E SHQIPËRISË”, TË NDRYSHUAR” dhe “DISA SHTESA DHE NDRYSHIME NË LIGJIN NR. 9918, DATË 19.5.2008 “PËR KOMUNIKIMET ELEKTRONIKE NË REPUBLIKËN E SHQIPËRISË” I NDRYSHUAR”.

 

Lista e organizatave:

Shoqata e Gazetarëve Profesionistë të Shqipërisë

Lidhja e Gazetarëve të Shqipërisë

AIS/Open Data Albania

BIRN Albania

Këshilli Shqiptar i Mediave